وکیل پرونده کیفری کسی است که در کلیه دعوای کیفری از جمله : خیانت در امانت، کلاهبرداری، فروش مال غیر، سرقت، قتل، فوت در تصادفات رانندگی، دیه، ضرب و جرح، نزاع، جعل و استفاده از سند مجعول، توهین، تجاوز به عنف، تهدید، آدم ربایی، مزاحمت تلفنی، مواد مخدر می تواند طرح شکایت نماید.
در تمام امور کیفری طرفین می توانند وکیل یا وکلای مدافع خود را انتخاب و معرفی نمایند، وقت دادرسی به متهم، شاکی، مدعی خصوصی و وکلای مدافع آنان ابلاغ خواهد شد.در صورت تعدد وکیل حضور یکی از وکلا برای تشکیل و رسیدگی کافی است.
وکیل کیفری شخصی است که پس از سپری کردن تحصیلات دانشگاهی یا حوزوی و کسب دانش لازم در علم حقوق و فقه، در آزمون کانون وکلا پذیرفته شده و دارای پروانه معتبر وکالت است و با توجه به علاقه و تخصص در زمینه امور جزایی و کیفری و تسلط نسبی بر قوانین مجازات اسلامی، آیین دادرسی کیفری، مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مبارزه با مواد مخدر و مانند آن، اکثرا در زمینه های جزایی و کیفری قبول وکالت می کند و تمرکز حرفه ای شغل وکالت خود را در امور کیفری و جزایی قرار داده است.
در مورد اصول و شیوه های وکالت در هر دو امر حقوقی و کیفری تفاوتی وجود ندارد و وکیل پرونده کیفری همانند وکیل حقوقی می بایست طبق اصول و قوانین جاری و با رعایت اخلاق و انصاف و در نهایت صداقت به امر وکالت بپردازد و تمامی تلاش، دانش و تجربه خود را برای احقاق حق موکل خود بکار بگیرد.
اما از لحاظ اصل قوانین و همچنین از لحاظ آیین دادرسی، بین دو امر حقوقی و کیفری تفاوت های زیادی وجود دارد.
۱-در امر کیفری و جزایی مر حله تحقیقات مقدماتی و مرجعی به نام دادسرا وجود دارد در حالی که در امور حقوقی ، دادسرا و نیز تحقیقات مقدماتی وجود ندارد.
۲- وکیل پرونده کیفری در دعاوی جزایی با مقامات قضایی از جمله دادیار، بازرس، نماینده دادستان و دادستان سرو کار دارد در صورتی که در امر حقوقی مقامات قضایی فوق حضور ندارند و فقط قاضی دادگاه و قاضی اجرای احکام مدنی حضور دارند.
۳- طبق روالی که در محاکم ایران وجود دارد، اصولا رسیدگی به دعاوی جزایی تا صدور رای مدت بیشتری به طول می انجامد ولی امور حقوقی در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه می رسد. در نتیجه وکیل پرونده کیفری در دعاوی جزایی معمولا وقت و انرژی بیشتری برای پرونده خود می گذارد.
۴- دعاوی حقوقی به جز مواردی محدود، دارای جنبه خصوصی است و ذینفع آن افراد جامعه هستند اما در دعاوی کیفری در موارد متعددی علاوه بر افراد جامعه، دادستان به عنوان مدعی العموم ورود می کند و پرونده علاوه بر جنبه خصوصی دارای جنبه عمومی نیز است.
۵- نتیجه پرونده و تصمیم مقام قضایی در پرونده های کیفری بسیار متفاوت با نتیجه پرونده و تصمیم مقام قضایی در پرونده های حقوقی دارد. از جمله آن که تصمیمات و محکومیت هایی همچون اعدام، تبعید، شلاق، قطع عضو صرفا در پرونده های جزایی و کیفری وجود دارد و در پرونده های حقوقی با چنین تصمیماتی مواجه نمی شویم.
وکیل پرونده کیفری مجرب شخصی است که علاوه بر دانش و تحصیلات تخصصی در زمینه امور جزایی و کیفری، دارای تجربه کاری در پرونده های کیفری با موضوعات مختلف بوده و با رویه مرسوم محاکم کیفری، دادسراها و روال انجام امور تحقیقات مقدماتی توسط نیروی انتظامی به عنوان ضابط دادگستری آشنایی کافی داشته باشد و همچنین با قوانین جزایی از جمله قانون مجازات اسلامی، آیین دادرسی کیفری، قانون مبارزه با مواد مخدر، قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و قوانین مرتبط دیگری که در این زمینه وجود دارد، آراء وحدت رویه در امور کیفری، نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه و دکترین حقوقی بخوبی آشنا باشد.
از آن جایی که در امور جزایی در موارد متعددی با مسائلی مواجه می شویم که عواطف انسانی را درگیر خود می کند و همچنین با توجه به این موضوع که معمولا پرونده های کیفری دارای ذاتی خشن و خشک هستند، بسیار مهم است که وکیل پرونده کیفری آمادگی روحی و روانی لازم را برای مواجهه با مسائلی اینچنین داشته باشد.
هر رفتاری که طبق قانون دارای مجازات از جمله: (اعدام، قطع عضو، تبعید، حبس، شلاق، جزای نقدی، انتشار حکم محکومیت در رسانه ها، ارائه خدمات عمومی رایگان، محرومیت از حقوق اجتماعی، الزام به عذرخواهی و غیره) باشد، واجد جنبه کیفری محسوب می شود.
از جمله مهم ترین دعاوی کیفری که یک وکیل پرونده کیفری با آن سر و کار دارد، می توان به قتل اعم از عمدی و غیر عمدی، کلاهبرداری، انتقال مال غیر، سرقت، تهمت و افترا، نشر اکاذیب، ایراد ضرب و جرح، جرایم مواد مخدر و مشروبات الکلی، قاچاق کالا و ارز، اختلاس، تهدید، مزاحمت، خیانت در امانت، جعل و غیره اشاره کرد.
۱- تنظیم شکوائیه
۲- کپی شناشنامه و کارت ملی شاکی
۳- وکالت نامه وکیل در صورت داشتن وکیل
۴- مشخصات مشتکی عنه (در صورت مشخص بودن)
در دعوای کیفری علاوه بر مجازات متهم طبق قانون مجازات اسلامی در مواردی مجرم محکوم ملزم به جبران خسارات وارده به شاکی می باشد.
در دعاوی کیفری با توجه به اهمیت جرایم و تخصصی بودن آن و به دلیل ضمانت اجرای آن که مجازات قانونی می باشد، پس بنابراین بهتر است شاکی و متهم با وکیل پرونده کیفری مجرب و با تجربه مشورت و مشاوره حقوقی نموده تا با اخذ تصمصیم درست و در کوتاه ترین زمان ممکن به بهترین نتیجه برسند.
وکیل پرونده کیفری بر خلاف وکیل حقوقی نمی تواند در کلیه دعوای کیفری قبول وکالت نماید، از جمله دعاوی کیفری ای که قابلیت طرح در دیوان عالی کشور را دارد، این نوع دعاوی را فقط وکلای پایه یک می تواند قبول وکالت نماید.